రుణమాఫీ తక్కువ..షరతులు ఎక్కువ ?

డా. కేశవులు భాషవత్తిని. ఎండి. సైకియాట్రీ.
చైర్మన్ : తెలంగాణ మేధావుల సంఘం.

తెలంగాణకు చేనేత రంగంలో గొప్ప వారసత్వం ఉంది. నిజాం కాలంలో జమాలపురం, గద్వాల, భూదాన్ పోచంపల్లి, దుబ్బాక, సిరిసిల్ల వంటి ప్రాంతాలు భారత దేశపు చేనేత మ్యాప్ లో ప్రధాన స్థానం దక్కించుకున్నాయి. స్వాతంత్య్ర ఉద్యమంలో గాంధీజీ చేతితో చేనేత జెండాను ఎగురవేశారు. తెలంగాణలో సుమారు 2 లక్షల మంది చేనేత కార్మికులు ఉన్నారని అంచనా.కానీ ఈ రోజు… అదే చేనేత కుటుంబాలు మళ్లీ బానిసత్వంలోకి వెళ్లిపోతున్నాయనిపించేట్టుగా ఉంది.

తెలంగాణలోని చేనేత సంఘాలు, కార్మికులకు రూ.50 కోట్ల పై చిలుకు రుణాలు ఉన్నట్లు ఆ శాఖ అంచనా వేసింది. ముఖ్యమంత్రి రేవంత్‌రెడ్డి ఆదేశాలకు అనుగుణంగా రుణమాఫీ చేసేందుకు ఆ శాఖ కసరత్తు ప్రారంభించింది. 2017 ఏప్రిల్‌ 1 నుంచి మార్చి 31 ,2024 వరకు ఉన్న రుణాలను మాఫీ చేయాలని రాష్ట్ర ప్రభుత్వం G.O. Rt. No. 56, 9 మార్చి 2025న ఇండస్ట్రీస్ & కామర్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ద్వారా అధికారిక ఆదేశాలు జారీ చేసింది.

రాష్ట్రంలో గత ప్రభుత్వం 2010 నుంచి 2017 మార్చి 31 వరకు చేనేత కార్మికులు తీసుకున్న రూ.లక్ష లోపు రుణాలను మాఫీ చేసింది. తాజాగా ముఖ్యమంత్రి రేవంత్‌రెడ్డి రైతుల మాదిరే చేనేత కార్మికులకు రూ.33 కోట్ల వరకు రుణాలను మాఫీ చేస్తామని ప్రకటించారు.. రాష్ట్రంలో 259 చేనేత సంఘాలు ఉండగా 17 వేలకు పై చిలుకు మగ్గాలున్నాయి. ఒక్కోదానికి రూ.75 వేల చొప్పున చేనేత సహకార సంఘాలు రుణాల పరిమితి ఉంది. రాష్ట్రంలో 78 పవర్‌లూమ్‌ సొసైటీలుండగా వాటి పరిధిలో 49 వేల మరమగ్గాలున్నాయి.ఈ సహాయం నిజంగా బలహీన స్థితిలో ఉన్న జులాహలకు ఉపశమనంగా మారిందా? లేక ఇది కేవలం గెలుపు కోసం వేసిన ఓ రాజకీయ పాఠమా?

రుణమాఫీ – ఎవరికి?

ప్రభుత్వం ప్రకారం, 2024 చివరిలో తీసుకున్న నిర్ణయం ప్రకారం ₹33 కోట్లు విడుదల అయ్యాయి.కానీ దీనికి లబ్దిదారుల ఎంపికలో చాలా షరతులు ఉన్నాయి. 2017 ఏప్రిల్‌ 1 నుంచి మార్చి 31 ,2024 వరకు మధ్యలో రుణం తీసుకున్నవారికి మాత్రమే.బ్యాంకు రుణమే తప్ప ఇతర కో-ఆపరేటివ్ రుణాలు అర్హతకాదు. Looms నెంబర్ ఉండాలి, ఉత్పత్తి కొనసాగుతున్నట్టు పత్రాలు చూపాలి. ఆధార్, బ్యాంకు అకౌంట్, GST నమోదు ఉన్నదీ చూపించాలి.చేనేత కార్మికుడు లాంటి చిన్న కార్మికుడికి , ఈ షరతులు చాలామందిని తప్పించుతున్నాయి.రుణం తీసుకున్నప్పుడు ప్రభుత్వమే చెప్పింది – ‘ఉద్యోగం లేని వారికి స్వయం ఉపాధి.’ ఇప్పుడు ఆ రుణం మాఫీకి ఇన్నీ షరతులా?”

గణాంకాలు చెబుతున్న సత్యం :

రాష్ట్రంలో చేనేత కార్మికులు 2,12,000 (2023 అంచనా), మొత్తం రుణగ్రహీతల సంఖ్య 32,476,
మాఫీ మొత్తం ₹33 కోట్లు, లబ్దిదారులకు వచ్చిన సగటు మాఫీ ₹10,200 మాత్రమే, డబ్బు పొందే అసలు లబ్దిదారుల శాతం 28% మాత్రమే.తిరస్కరించబడిన దరఖాస్తులు – సగానికి మించి ! లబ్దిదారులు తక్కువే కానీ గుత్తేదారులు, మిడిల్‌మెన్‌లు లాభపడేలా ఉన్నట్లు ఆరోపణలు. ఒక్కో రుణాన్ని మాఫీ చేయడానికి కావాల్సిన పత్రాలు 8-10 పేజీలు, ఉదాహరణకు సిరిసిల్ల జిల్లాల్లో అందిన దరఖాస్తులు 6,245 , అంగీకరించబడ్డవి 2,312, తిరస్కరణలకి గురైనవి 3,933, అలాగే గద్వాల జిల్లాలో అందిన దరఖాస్తులు 3,110, అంగీకరించబడ్డవి 1,225, తిరస్కరణలకి గురైనవి 1,885, వరంగల్. జిల్లాల్లో అందిన దరఖాస్తులు 5,320, అంగీకరించబడ్డవి 2,998, అంగీకరించబడ్డవి 2,322, ఇక నల్గొండ జిల్లాల్లో అందిన దరఖాస్తులు 4,789, అంగీకరించబడ్డవి 1,654 , తిరస్కరణలకి గురైనవి3,135, తెలంగాణ ప్రభుత్వం ప్రకటించిన చేనేత రుణమాఫీ పథకానికి సంబంధించిన గణాంకాలు చూస్తే ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది. ప్రభుత్వం చెబుతోందంటే – “జులాహాలకు ఊరట… కానీ అర్హుల సంఖ్య తక్కువ, షరతుల సంఖ్య ఎక్కువ.

రుణమాఫీ – లోపాలు

తెలంగాణ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రుణమాఫీకి మార్గదర్శకాలు రూపొందించినప్పటికీ, వాటిలో కొన్ని ప్రధాన లోపాలు కనిపిస్తున్నాయి. గరిష్ట పరిమితి – రూ.1 లక్ష మాత్రమే, చేనేత కార్మికుల రుణాలు చాలావరకు రూ.1.5 లక్షల నుంచి రూ.3 లక్షల వరకూ ఉన్నాయి. కానీ ఈ పథకం కింద కేవలం రూ.1 లక్ష వరకే మాఫీ ఇవ్వడంతో, మిగిలిన మొత్తం వడ్డీతో సహా కార్మికులపై భారం అవుతుంది. ఇది సామాన్య కార్మికుడు పూర్తిగా విముక్తి పొందేందుకు అనుకూలంగా లేదు. కాలపరిమితి లోపం, ఏప్రిల్ 1, 2017 నుండి మార్చి 31, 2024 వరకు తీసుకున్న రుణాలకే మాఫీ వర్తిస్తుంది. అయితే 2016 లోగానీ, 2024 ఏప్రిల్ తర్వాత తీసుకున్న రుణాలు గానీ పరిగణనలోకి రావడం లేదు. ఇది అనేక మంది అర్హులైన వారిని తప్పించేస్తుంది.
షరతులు ఎక్కువగా ఉండటం, పథకానికి అర్హత నిరూపించేందుకు అనేక డాక్యుమెంట్లు – బ్యాంక్ ఎక్స్ట్రాక్ట్, No Dues Certificate, Proforma 1A/1B లాంటి పత్రాలు అవసరం. గ్రామీణ చేనేత కార్మికులకు ఈ డాక్యుమెంట్లను పొందటం కష్టంగా మారుతుంది. రాష్ట్ర స్థాయి కమిటీ ఆమోదం – ఆలస్యం, జిల్లా స్థాయి కమిటీ ఆమోదించినప్పటికీ, రాష్ట్ర స్థాయి కమిటీ ఆమోదం వచ్చేవరకు చెల్లింపులు జమ కావు. ఇది చివరి దశలో అనవసర ఆలస్యంకు దారి తీస్తోంది. నిధుల పరిమితి – తక్కువ, మొత్తం ₹33 కోట్లు మాత్రమే కేటాయించబడ్డాయి.ఇది రాష్ట్రవ్యాప్తంగా చేనేత కార్మికుల సంఖ్య దృష్ట్యా చాలా తక్కువ. ఒక్కో కుటుంబానికి ₹1 లక్షగా చూసుకున్నా, కేవలం 3,300 మందికే మాఫీ అమలు అవుతుంది.కానీ రాష్ట్రంలో లభ్యమైన సమాచారం ప్రకారం 30,000–35,000 చేనేత కుటుంబాలు ఉన్నట్లు అంచనా.ఈ పథకం కింద కేవలం 10% లోపలే లబ్ధిదారులకు మాఫీ లభిస్తుంది. మిగిలిన వారిని ఇంకో విడతలో చేర్చుతామంటూ ప్రభుత్వం ప్రకటించినా, అది రాజకీయ ప్రకటనగా మిగిలే ప్రమాదం ఉంది.మంచి ఉద్దేశంతో ప్రారంభించినా, నిధుల పరిమితి, షరతుల భారీకరణ, కాలపరిమితి లోపం, మరియు అల్ప లబ్ధిదారుల సంఖ్య వంటి సమస్యల వల్ల ఇది పూర్తిగా చేనేత కార్మికులను రుణభారం నుంచి విముక్తి చేయలేని పరిస్థితి నెలకొంది.

షరతులు తగ్గించి….ప్రాణం పోయండి !

తెలంగాణ ప్రభుత్వం ప్రకటించిన రుణమాఫీ పథకం…అనేది తాత్కాలిక ఉపశమనమే. దీని వలన పునరుజ్జీవన సాధ్యం కాదు.పదిమందికి ఊరట ఇవ్వాలి అన్న ఆశయంతో ప్రారంభమైందైనా, నిబంధనలతో నిండి, ప్రయోజనం పొందేవారు తక్కువగా మిగిలారు. ఇది ప్రచార పథకంగా మిగిలిపోవడం కంటే, వృత్తిపరంగా బలహీనమవుతున్న చేనేత కార్మికులకు గౌరవం, ఆదాయం, భద్రత కలిగించేలా మారితే – అప్పుడు ప్రభుత్వ సంకల్పం నిజంగా ఫలిస్తుంది. చేనేత కుటుంబాల మనోభావాలను గౌరవించాలంటే – నేరుగా ముడి సరుకులపై సబ్సిడీ.వన్-స్టాప్ స్కీమ్ క్లియర్‌యన్స్ హబ్. చేనేత మార్కెట్ డిజిటల్ ప్లాట్‌ఫారమ్, చేనేతకు ప్రత్యేక వార్షిక బడ్జెట్. ఇంటర్‌నేషనల్ ఎగ్జిబిషన్‌లు, GI Tag ప్రచారం.పథకాలలో పారదర్శకత – అన్ని దరఖాస్తులను ఆన్లైన్‌లో అందుబాటులో పెట్టాలి. GI ట్యాగ్ ఉత్పత్తులకు ప్రోత్సాహం – రాయితీలు, ఎగుమతులకు ప్రోత్సాహం, ఒక గ్రామం – ఒక డిజైన్ మిషన్ – ప్రాధాన్యత ఆధారంగా శిక్షణ & మార్కెట్ యాక్సెస్ , ప్రభుత్వ బడ్జెట్‌లో చేనేతకు కనీస 1% – నిర్దిష్ట నిధి, ప్రభుత్వ స్కూళ్లు, ఆసుపత్రుల కోసం చేనేత డ్రెస్ కోడ్ – స్టాబిల్ ఆర్డర్, చేనేత కార్మికుల పిల్లలకు విద్య, వృత్తిపర శిక్షణ ఇవ్వాలి. రుణ మాఫీతో మద్దతు కావాలి… అదే తెలంగాణ చేనేతకు తిరిగి ప్రాణం పోసే మార్గం!