“జ్ఞాపకాలు మసకబారినా… మనిషి గౌరవం నిలబడాలి ”

డాక్టర్. కేశవులు భాషవత్తిని. ఎండి. సైకియాట్రీ.
చైర్మన్ : తెలంగాణ మేధావుల సంఘం,
85010 61659.

– ప్రపంచ అల్జీమర్స్‌ దినోత్సవం 21 సెప్టెంబర్ 2025 ..

ప్రపంచంలో ప్రతి ప్రత్యేక దినోత్సవం వెనుక ఒక కథ ఉంటుంది. మనిషి ఆవిష్కరించిన పండుగలు, జ్ఞాపక దినాలు అన్నీ మనుగడకు అర్థం ఇవ్వటానికే. వాటిలో “ప్రపంచ అల్జీమర్స్‌ దినోత్సవం” ఒక ప్రత్యేక స్థానం పొందింది. ఎందుకంటే ఇది కేవలం వైద్య సమస్యను గుర్తు చేసే రోజు కాదు; ఇది మరుపు అనే మానవ స్థితి, గౌరవం కోల్పోయే భయం, కుటుంబ బంధాల పరీక్ష అన్నీ కలిసిన ఒక జీవన సవాలును మన ముందుకు తెస్తుంది. సెప్టెంబర్‌ 21వ తేదీ ప్రతి సంవత్సరం “World Alzheimer’s Day”గా పాటించబడుతుంది. ఈ రోజు ప్రపంచానికి ఒకే ఒక సందేశం – “మనిషి మరచిపోతున్నప్పుడు, మనం అతన్ని మరవకూడదు.”

అల్జీమర్స్‌ అంటే ఏమిటి?

అల్జీమర్స్‌ వ్యాధి ఒక నాడీ కణాల క్షీణత వ్యాధి (Neurodegenerative Disorder). దీన్ని Dr. Alois Alzheimer అనే జర్మన్ వైద్యుడు 1906లో మొదటగా వివరించారు. ఆయన పేరు మీదే ఈ వ్యాధి నిలిచిపోయింది. శాస్త్రీయ దృక్కోణం ప్రకారం మెదడులో బీటా-అమైలాయిడ్ ప్రొటీన్లు (Beta-Amyloid plaques) పేరుకుపోవడం, టా” ప్రోటీన్ (Tau protein) తంతువులు ముడుచుకోవడం, ఈ రెండూ కలసి నాడీ కణాలను దెబ్బతీయడం, క్రమంగా మెదడు హిప్పోకాంపస్‌ (memory center) దెబ్బతినడం, దీంతో మెమరీ, ఆలోచన, ప్రవర్తన అన్నీ క్రమంగా తగ్గిపోతాయి. చివరికి వ్యక్తి తన పేరును, బంధువులను, తానెవరో కూడా గుర్తుపట్టలేని స్థితి వస్తుంది.

” ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (WHO) మరియు Alzheimer’s Disease International (ADI) అంచనాల ప్రకారం – 2025లో ప్రపంచంలో 65 మిలియన్ల మంది డిమెన్షియాతో బాధపడతారు. వారిలో 60–70% మందికి అల్జీమర్స్‌ కారణం. 2050 నాటికి ఈ సంఖ్య 130 మిలియన్లకు పైగా పెరిగే అవకాశం. అంటే, రాబోయే కాలంలో మానవాళికి ఇది మహమ్మారి కన్నా పెద్ద సవాలు “

భారతదేశంలో పరిస్థితి…

భారతదేశం వృద్ధాప్య సమాజంగా మారుతోంది. ప్రస్తుతం – 60 ఏళ్ల పైబడి 140 మిలియన్ల మంది ఉన్నారు. వారిలో సుమారు 4 మిలియన్లకు పైగా అల్జీమర్స్‌ లేదా డిమెన్షియా ఉంది. 2030 నాటికి ఈ సంఖ్య 8–10 మిలియన్లకు పెరుగుతుంది. భారతీయ సమాజం సమిష్టి కుటుంబ వ్యవస్థ (Joint Family System) పైనే ఆధారపడుతుంది. కానీ అణు కుటుంబాలు పెరగడం, నగరీకరణ,వలసలతో వృద్ధులు ఒంటరిపడుతున్నారు. ఇది అల్జీమర్స్‌ సంరక్షణను మరింత కష్టతరం చేస్తోంది.తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాల్లోనూ వృద్ధాప్యం పెరుగుతోంది. గ్రామాల్లో వృద్ధులు ఒంటరిగా ఉండటం, పిల్లలు పట్టణాలకు, విదేశాలకు వెళ్ళిపోవడం వలన –ఆరోగ్య సేవల లోపం,సామాజిక విస్మరణ ,మానసిక నిరాశ కలసి అల్జీమర్స్‌ వ్యాప్తి పెరుగుతున్నాయి.

అల్జీమర్స్‌ లక్షణాలు –

1. రోజువారీ పనులను మర్చిపోవడం
2. పేరు, తేదీలు గుర్తు పెట్టుకోలేకపోవడం
3. వస్తువులు తప్పు చోటు పెట్టి తర్వాత గుర్తుపట్టలేకపోవడం
4. సమయం, స్థలం మీద గందరగోళం,
5. మాటలు మర్చిపోవడం, పదాలు తప్పుగా వాడటం
6. నిర్ణయ సామర్థ్యం తగ్గడం
7. ప్రవర్తనలో ఆగ్రహం, అనుమానం, భయం
8. చివరి దశలో – కదలలేకపోవడం, తినలేకపోవడం, ఇతరులపై పూర్తిగా ఆధారపడడం

భావోద్వేగ కోణం…

హైదరాబాదులో ఒక మధ్యతరగతి కుటుంబం. తండ్రి ఒకప్పుడు ఉపాధ్యాయుడు. 70 ఏళ్లు దాటిన తర్వాత చిన్న చిన్న విషయాలు మర్చిపోవడం మొదలైంది. మొదట్లో వారు పెద్దగా పట్టించుకోలేదు. కానీ క్రమంగా –
ఆయన తన విద్యార్థుల పేర్లు మర్చిపోయారు.తర్వాత తన పిల్లల పేర్లు కూడా గందరగోళం చేసారు. చివరికి తన భార్యను కూడా గుర్తుపట్టలేని స్థితికి చేరుకున్నారు. ఆ కుటుంబానికి ఇది ఒక భారమైన భావోద్వేగ పరీక్ష. ప్రతి రోజు ఒక కొత్త బాధ. ఇది కేవలం రోగి బాధ కాదు, కుటుంబం మొత్తం వ్యాధి బారిన పడినట్టే.

సమాజంపై ప్రభావం…

అల్జీమర్స్‌ కేవలం ఒక వ్యక్తిని కాదు, సమాజాన్ని కూడా ప్రభావితం చేస్తుంది.ఆరోగ్య ఖర్చులు విపరీతంగా పెరుగుతాయి. ఉత్పాదకత తగ్గుతుంది. వృద్ధుల పట్ల సమాజం నిర్లక్ష్యం పెరుగుతుంది.:కుటుంబాలు మానసిక, ఆర్థిక ఒత్తిడిలో పడతాయి.2025 థీమ్‌ – “Never Too Early, Never Too Late” ఈ థీమ్‌ ఒక గొప్ప సందేశం ఇస్తుంది, చిన్న వయసు నుంచే జాగ్రత్తలు తీసుకుంటే అల్జీమర్స్‌ వచ్చే అవకాశాలు తగ్గుతాయి. రోగి అయిన తరువాత కూడా ఆలస్యం కాలేదు; ప్రేమ, సంరక్షణ, వైద్యంతో జీవితం గౌరవప్రదంగా గడపవచ్చు.

నివారణ మార్గాలు…

1. ఆరోగ్యకర జీవనశైలి – కూరగాయలు, పండ్లు, గింజలు అధికంగా ఉన్న Mediterranean Diet
2. వ్యాయామం – వాకింగ్‌, యోగా, జాగింగ్‌
3. మెదడుకు పనివ్వడం – పుస్తకాలు, పజిల్స్‌, సంగీతం
4. సామాజిక సంబంధాలు – స్నేహితులతో, కుటుంబంతో గడపడం
5. ఆరోగ్య పరీక్షలు – బీపీ, షుగర్‌, కొలెస్ట్రాల్‌ నియంత్రణ
6. పొగ, మద్యం నివారణ

ఆత్మగౌరవం…

National Programme for Health Care of the Elderly (NPHCE) ద్వారా కేంద్ర ప్రభుత్వం వృద్ధుల ఆరోగ్యంపై దృష్టి పెడుతోంది. Dementia Care Centres ఏర్పాటు చేయాలి. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు గ్రామస్థాయిలో అవగాహన శిబిరాలు, కేర్‌గివర్ ట్రైనింగ్‌ ప్రోగ్రామ్‌లు చేపట్టాలి. అల్జీమర్స్‌ వ్యాధి మనిషి ముందు ఒక గొప్ప ప్రశ్నను పెడుతుంది, “స్మృతి లేకపోతే మనిషి ఎవరు?” మనిషి తన జ్ఞాపకాల్లోనే జీవిస్తాడు. కానీ జ్ఞాపకాలు మాయమైనా, ఆత్మ గౌరవం మాత్రం నిలబెట్టాలి. ప్రపంచ అల్జీమర్స్‌ దినోత్సవం 2025 మనకు ఒకే పాఠం చెబుతుంది. మనిషి మరచిపోతున్నప్పుడు, మనం అతన్ని మరవకూడదు. సమాజం, ప్రభుత్వం, కుటుంబం కలిసి పనిచేస్తేనే ఈ వ్యాధి భారాన్ని తగ్గించగలం. ప్రతి మనిషి తన వృద్ధులను చూసుకోవడం ఒక కర్తవ్యమే కాక, మనిషితనానికి నిజమైన నిర్వచనం.